کلام ابن عربی در کتاب فتوحات مکیه در باب [الشهوة العرضية و الشهوة الذاتية] با این عبارت است:

 (فينبغي له أن يعرف الحال الذي ولد تلك الشهوة عنده و الوقت الذي اقتضاها و قد تتعلق بأعمال الطاعات هذه الشهوات العرضية فتوجب بعدا كمن يرى موضعا يستحسنه طبعه فيشتهي إن يصلي فيه أو لفضيلة يعلمها في ذلك الزمان على غيره فإن ذلك يؤثر في حاله مع اللّٰه أثر سوء و ميزان ذلك الالتذاذ بعمل لا لشهود إلهي و هذا من المكر الخفي و لأبي يزيد في هذا قدم راسخة و قد نبه على ذلك لما سألته أمه في ليلة باردة أن يسقيها ماء و كان برا بها فثقل عليه القيام و قد كان ملتذا في جميع أحواله في خدمة أمه فاتهم نفسه في تلك اللذة إذ كان يتخيل أنه لا يلتذ بخدمة أمه إلا لإقامة حق اللّٰه و لا بعبادة إلا لإقامة حق اللّٰه فيها فرمى كل عبادة تقدمت له كان له التذاذ بها و تاب توبة جديدة)

همانطور که اهل فن میفهمند! کلام ابن عربی در بیان انواع شهوات نفس است و اصلاً کاری با آب خوردن یا نخوردن ندارد، بلکه در آخر تقسیمات خود مثالی از احوالات ابو یزید (دقت بفرمایید ابو یزید که همان بایزید بسطامی معروف است نه یزید بن معاویه علیه اللعنة) نقل میکند تا بفهماند شهوات عرضیه کاذبه چه نوع شهواتی است ، که البته فایده ای در توضیح کلام ابن عربی در اینجا نیست ظاهرا!

در این میان، این نکته واضح میشود که منتقد باید خود از اهل فن بوده تا بتواند انتقادی شایسته وبجا داشته باشد و نقد کردن بدون آگاهی نه تنها به دور از انصاف میباشد بلکه کاری بس عبث و بیهوده است که از عاقل و حکيم سزاوار نمیباشد.

والله العالم

سید محمد علوی